Ғылымның болашағы

Қазақстан ұлттық жаратылыстану ғылымдары академиясының (ҚазҰЖҒА) 10-жылдығы және Қазақстан Республикасының минералды шикізатты кешенді өңдеу жөніндегі ұлттық орталығының (НЦКПМС) 25-жылдығы аясында Қазақстан Республикасының индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі 4–5 сәуірде Алматыда «Қазақстанның экспортқа бағдарланған индустриализациясының негізі ретінде жаратылыстану ғылымдарындағы инновациялар» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция өткізеді.

ЖАҢА ЖЕТІСТІКТЕР МЕН ЖЕҢІСТЕР

Министр Роман Скляр атынан құттықтау сөзін Индустриялық даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік комитетінің орынбасары Қанат Баитов жеткізді. Хатта ғылыми ұжымдардың Қазақстанның дамуына қосқан үлесі атап өтілді. Алдыңғы қатардағы позицияларда тұрған олар елдің индустриялық-инновациялық дамуына және Қазақстанның халықаралық аренадағы имиджін көтеруге ықпал етеді. НЦКПМС ғалымдары әзірлеген инновациялық технологияларға мыналар жатады: осмий концентратын өңдеу бойынша бірегей технологиялар; болатты раскисление және модификациялау үшін «Қазақстандық» қорытпасын өндіру; алтынқұрамды шикізатты өңдеу технологиялары, олар республикада алынатын алтынның әр үшінші тоннасын қамтамасыз етеді – бүгін бұл технологиялар шет елдерде кең танымал.

Ұйымдардың ғалымдары ҚР индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі, ҚР Білім және ғылым министрлігі және ҚазҰЖҒА тарапынан марапатталды. Конференцияның құрметті қонағы – Ресей Жаратылыстану ғылымдары академиясының вице-президенті Анатолий Спицын – ғылыми ұжымдардың ғылым мен технология, экономикалық дамудағы стратегиялық бағыттарда Ресей ғылымымен ынтымақтастықты нығайтудағы еңбегін жоғары бағалады. Ол оларға жаңа жетістіктер мен биік мақсаттарға жетуді тілеп, ҚазҰЖҒА үздік ғалымдарын РАЕН сыйлықтарымен марапаттады. НЦКПМС-тің құрылу тарихы мен идеяларының негізділігін бірінші ғылыми жетекшісі, академик Султанбек Кожахметов айтып берді.

Конференцияға қатысушылар қатарында «Алтыналмас», «Казхром» және басқа да жетекші қазақстандық тау-кен-металлургиялық кәсіпорындардың басшылары, сондай-ақ Қытай мен Түркияның тау-кен металлургиялық кәсіпорындары болды. Ғылым мен өндіріс арасындағы интеграциялық процестерді дамыту, ғылым мен бизнестің жаңа өзара әрекет ету механизмдерін қалыптастыру туралы тілектерге аль-Фараби атындағы ҚазҰУ мен Ходжи Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің жетекшілері қосылды.

ТҰРАҚТЫ ЭНЕРГЕТИКА

ҚазҰЖҒА президенті Нұртай Абыкаев пен НЦКПМС бас директоры Абдурасул Жарменов серіктестеріне жемісті ынтымақтастық үшін алғысын білдірді. Ғалымдар мен сарапшылар конференция барысында екі күн бойы жаратылыстану ғылымдары, минералды шикізатты кешенді өңдеу, өңдеуші сектордағы инновациялық зерттеулерді талқылады, бұл Елбасының «Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыру» Жолдауын және Президент Қ.Тоқаевтың тапсырмаларын орындауға бағытталған.

ҚазҰЖҒА қызметін таныстыра отырып, Нұртай Абыкаев олардың «ерекшелігі – ғылыми-зерттеу нәтижелерін коммерцияландыруды нормативтік-құқықтық қамтамасыз ету және өндірісте инновацияларды енгізуге жәрдемдесу» екенін атап өтті. Жаңа басқару моделі мен «Ғылым туралы» заңға сәйкес академия ғылыми-техникалық бағдарламаларды әзірлеу және қарау механизмін сәтті сынақтан өткізді.

ҚазҰЖҒА Астаналық экономикалық форумдағы панельдік сессияларды ұйымдастырушы болып табылады. Сонымен қатар, академия РИО+20 аясында «Қазақстанның энергоэкологиялық бастамалары» атты жаһандық конференция өткізді, онда Елбасының Глобалды энергоэкологиялық стратегиясы, «Жасыл көпір» серіктестік бағдарламасы және «жасыл экономикаға» өту жоспары ұсынылды. Стратегия идеялары Ұйымдастырушы елдер тарапынан қабылданып, «Барлыққа тұрақты энергетика» бастамасында толық жүзеге асырылды. Осы стратегия негізінде ҚазҰЖҒА қатысуымен «Қазақстанның 2050 жылға дейінгі тұрақты энергетикасының ұлттық стратегиясы» әзірленді.

НЦКПМС – минералды шикізатты өндіру, байыту және өңдеу саласындағы Қазақстан мен Орталық Азияның ең ірі ғылыми-өндірістік кәсіпорны. Бас директоры Абдурасул Жарменов конференцияда ҚазҰЖҒА мен НЦКПМС бірлескен қызметі туралы бейнеролик көрсетті. Ғалымдар әзірлеген модернизацияланған свинец балқыту технологиясы мен жаңа агрегат патенттелген және Қазақстан, Ресей, Австралия, Еуропа Одағы, Финляндия елдерінде қорғалған. Қазіргі таңда технология бойынша 4 қондырғы жұмыс істейді: Канадада, Италияда және Қытайда – әлемдік біріншілік қорғасынның әр 10-шы тоннасы осы технология бойынша өндіріледі.

Елбасының жеке тапсырмасы бойынша НЦКПМС «Қазақстандық» ферросиликоалюминий қорытпасын жасап шығарды. Бразилияда «Қазақстандық» қорытпасының өндірісі іске қосылды. Неміс Thyssen Krupp және Оңтүстік Корея POSCO компанияларымен бірлесіп, Қырғызстандағы Таш-Кумырда ферросплав зауытының бірінші кезегін салу жұмыстары жүргізілуде. Жобаны коммерцияландыру Иранда да іске асырылуда, Қарағандыда бірінші кезегі іске қосылатын кешенді қорытпалар зауыты салынуда. Жарменов атап өткендей, «Қазақстандық» қорытпасы әлемде ең тиімді және арзан болып есептеледі. 25 жылдық қызметте НЦКПМС әзірлемелеріне 3,5 млрд АҚШ доллары инвестиция салынған.

ТАНДЕМДІҢ ЖЕТІСТІГІ

ҚазҰЖҒА мен НЦКПМС еңбегінің ең басты нәтижесі – Лисаков кен орнындағы төмен сапалы буро-темір рудаларын өндіріске тарту болды. Ғалымдар әлемде алғаш рет 65% темір және 0,25%-дан аспайтын фосфор құрамымен кондициялық концентрат алды. Олар Х80 категориялы күрделі легирленген болатты өндіру технологиясын жасап, АрселорМитталТеміртауда мұнай-газ құбырларын өндіруге арналған болат үшін қолданылуда.

КазҰЖҒА мен НЦКПМС ұзақ мерзімді ынтымақтастығы 2017 жылғы ҚР ғылым мен техника саласындағы мемлекеттік сыйлықпен расталды. Бұл сыйлық «Төмен сапалы және техногендік шикізатты өңдеуге әлемдік деңгейдегі технологияларды әзірлеу және коммерцияландыру арқылы болат өндірісінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру» жұмысына берілді. Ғалымдар зерттеулерін жалғастырып, болашақ ғылымға жол ашуда.

Нұртай Абыкаев 2019 жыл Қазақстанда Жастар жылы деп жарияланғанын еске салып, «Жас ғалым» Республикалық инновациялық жобалар байқауының жеңімпаздарын марапаттады.

АВТОР: Раушан Шулембаева

Газета «Қазақстанская правда», №65 (28942), 5 сәуір 2019 ж.