Минералды шайқас

Абдрасул ЖАРМЕНОВ, Минералды шикізатты кешенді өңдеу жөніндегі ұлттық орталықтың бас директоры, техника ғылымдарының докторы.

Ел Президенті инновацияны мемлекеттің стратегиялық міндеті ретінде анықтады. Бүгінде еліміздің ғылыми ұйымдары мен жоғары оқу орындары жаңа серпінді жобаларды белсенді әзірлеуде.

Мемлекет басшысы айқындаған және Қазақстанның Үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасында көрініс тапқан тау-кен-металлургия кешенін қазіргі заманғы дамытудың негізгі мақсаты – өндірісті стратегиялық қайта жарақтандыруға бағытталған саланы жаңғырту болып табылады. Минералды шикізатты кешенді өңдеу жөніндегі ұлттық орталық қызметінің негізгі бағыттары технологияларды әзірлеу, енгізу, трансферттеу және инновациялық өндірістер құру болып табылады. Бүгінгі таңда Ұлттық орталық жетекші ғылыми-зерттеу институттары мен тау-кен және металлургиялық бейіндегі кәсіпорындармен бірге Қазақстанның ірі ғылыми-өндірістік кәсіпорны болып табылады. Ұйымда 1300-ден астам адам жұмыс істейді.

Ұлттық орталық инновациялық қызметті жүзеге асыруға алғашқылардың бірі болып бағыт алды. Орталық қара, түсті, сирек және асыл металдардың пайдалы қазбалар кен орындарын игеру, кенді емес және химиялық шикізатты тиімді пайдалану, табиғи ресурстарды ұтымды өндіру және байыту, шикізат материалдарын кешенді химиялық-металлургиялық өңдеу саласында іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізеді. Сонымен қатар, жетекші кәсіпорындарды дамыту үшін ғылыми-техникалық база құра отырып, тау-кен металлургия кешенін жаңғыртуды жүзеге асырады.

Ұлттық орталықтың ғалымдары тау-кен металлургиялық бейіндегі отандық және шетелдік кәсіпорындармен белсенді ынтымақтасады. Орталық ғалымдары мен еншілес кәсіпорындардың технологиялары бойынша елімізде және шетелде түрлі өнеркәсіптік нысандар салынып жатыр. Көптеген жылдар бойы әлемге танымал болған ең маңызды әзірлемелердің бірі – құрамында қорғасын бар шикізатты қайта өңдеу технологиясы. Бұл технология негізінде Боливия, Италия және Канадада зауыттар салынып, табысты жұмыс істеуде. Сондай-ақ күрделі құрамдағы материалдарды – қорғасын-күміс, қорғасын-мыс-мырыш концентраттары мен тотыққан шикізатты өңдеуге арналған технология әзірленді. Шетелде әдісті іске асыру тәжірибесі оны Қазақстанда қорғасыны бар шикізатты тиімді және экологиялық таза қайта өңдеу үшін қолдануға мүмкіндік береді.

Біздің технологияларымыз бойынша Өзбекстан мен Қазақстанда мырыш зауыттары салынды, Ресейде жаңа мырыш зауыты іске қосылуда, ал Қытайда, Ресейде, Қырғызстанда және Өзбекстанда алтын өндіру зауыттары салынуда.

Қазақстан, Украина, Ресей, Қырғызстан және Еуропалық Одақ елдерінің патенттерімен қорғалған болатты тотықсыздандыру және легирлеу үшін «Қазақстан» қорытпасын жасау – Ұлттық орталықтың инновациялық қызметін тұрақты жүргізудің және халықаралық деңгейде танылуының айқын дәлелі. Серіктестермен бірге Thyssenkrupp Metallurgie GmbH ірі жоғары технологиялық металлургиялық компаниясына патент беру арқылы технология трансферті іске асырылды.

Ауыл шаруашылығы қалдықтарынан – күріш қабығынан жоғары тазалықтағы кремний алу технологиясы әзірленуде. Ұлттық орталықта тауарлық магний өнімдерінің әртүрлі түрлерін – магний сульфатын, магний оксидін және металл магнийін алу технологиясы құрылды. Бұл өнімдерге Қазақстанда жоғары сұраныс бар, ал қолдану саласы әртүрлі: магний сульфаты – ауыл шаруашылығында, магний оксиді – резеңке өнеркәсібінде, металл магний – металлургияда пайдаланылады. Сондай-ақ, металл магний мотор және автомобиль өнеркәсібі үшін перспективалы материал ретінде қарастырылады.

Біздің ғалымдар өздігінен таралатын жоғары температуралы синтез технологиясы негізінде жаңа буынның отқа төзімді материалдарын жергілікті шикізаттан жасау бойынша жаңа технологиялық шешімдер тапты. Синтезделген материалдар сапасы жағынан шетелдік өнімдерден кем түспейді, ал кейбір көрсеткіштері бойынша олардан асып түседі. Бұл технология бойынша өндіріс құру материалдардың құнын төмендетіп, металлургия зауыттарын сапалы және сенімді өнімдермен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Ұлттық орталық ғалымдарының еңбек нәтижелеріне жасалған талдау кәсіпорынның жоғары әлеуетін дәлелдейді. Біз өз жетістіктеріміз арқылы Қазақстан экономикасының дамуына үлес қосып, Ел Президентінің қойған міндеттерін орындауға бар күшімізді саламыз.

Дереккөз: www.express-k.kz