Күріш қауызынан жасалған өнім экспортқа шығарылады

Қазақстан Республикасының Минералдық шикізатты кешенді қайта өңдеу ұлттық орталығы ғалымдарының жаңа материалдар өндіру саласындағы ғылыми жетістіктері туралы Egemen Qazaqstan газетінде жарияланды.

Мақала екінші реттік шикізат – күріш қауызынан жасалатын полифункционалды материалдарды жасауға арналған. Күріш қауызынан алынған кремний-көміртекті композит өзінің құрамының, құрылымының және қасиеттерінің арқасында өнеркәсіпте де, ауыл шаруашылығында да кеңінен қолданылады.

Күріш қауызынан кремний-көміртекті композит өндірудің бірінші кезеңі Қазақстан Республикасының Минералдық шикізатты кешенді қайта өңдеу ұлттық орталығының 30 жылдығына арналған іс-шаралар аясында «Ғылым қорының» қолдауымен және қатысуымен сәтті іске қосылды.

Биыл желтоқсан айында ғалымдар күріш қауызынан жасалған кремний-көміртекті нанокомпозит өндірісін іске қоспақ. Жоба «Ғылым қорының» қолдауымен Минералдық шикізатты кешенді қайта өңдеу ұлттық орталығының мамандарының күшімен жүзеге асырылуда.

Кешенді зерттеулер мен сынақ алаңдарындағы ғылыми жұмыстар нәтижесінде күріш қауызынан жасалған инновациялық өнім өнеркәсіп салаларында ғана емес, ауыл шаруашылығында да тиімді қолданылатыны дәлелденді.

Бірінші Алматы қаласында орналасқан өндірістік кешенде ғалымдар ішкі нарық сұранысын қамтамасыз етумен қатар, экспортқа бағытталған өнім шығаруды жоспарлап отыр. Жақында «Ғылым қоры» басқарма төрағасының орынбасары Сұлтанбек Аймақов өндірістің бірінші кезеңімен танысып, ғалымдардың заманауи өнімді кең нарыққа шығару жоспарларымен танысып қайтқан болатын.

Жоба жетекшісі, техника ғылымдарының докторы, профессор Юрий Сухарников инновациялық өнімнің құрамы мен өндіріс барысын таныстырды. Ғалымның айтуынша, күріш қауыздары күріш салмағының шамамен 20 пайызын құрайды. Өндірісте пайдаланылатын бұл қалдық көміртек пен кремний сияқты маңызды элементтерге бай. Осы табиғи артықшылықтарды пайдалана отырып, полифункционалды кремний-көміртекті нанокомпозит жасау технологиясы әзірленді. Бұл материал резеңке-техникалық бұйымдар мен фрикциялық материалдар өндірісінде толтырғыш ретінде, сондай-ақ кремний мен ферроқорытпа өндіруге арналған шикізат ретінде қолданылады.

«Әлемде бірнеше патент бар, бірақ кремний-көміртегінің өнеркәсіптік өндірісі әлі жоқ. Біз осы жобаны патенттеп, енді үлкен өндірісті іске қосу жоспарын жасап отырмыз. Қазақстанда кәсіпорындардың кремний-көміртегіне сұранысы жылына шамамен 2 мың тоннаны құрайды. Қазіргі өндіріс бұл сұраныстың 7,5 пайызын ғана қамтамасыз ете алады. Кремний-көміртегінің құрамында шамамен 50% – С, 40% – SiO2 және 10% көмірсутек бар. Бағасы шетелдік аналогтардан 1,5–2 есе төмен. Егер өндіріс көлемін жылына 2 мың тоннадан асырсақ, бұл ел ішіндегі сұранысты толық жабуға және экспортқа шығуға мүмкіндік береді», – деді Юрий Сухарников.

Бұл өнертабыстың ерекшелігі – күріш қауызы қалдықсыз және кешенді өңделеді, жартылай функционалды өнімдер алуға мүмкіндік береді. Мамандар инновациялық өнімнің техника және ауыл шаруашылығы салаларында тиімділігін тәжірибеде дәлелдеп, оның жоғары пайдасын растады. Бұл өнім құстар мен жануарлардың азығына жоғары тиімді жемшөп қоспасы ретінде қосылады. Қазіргі таңда еліміздегі резеңке өндірісі саласында мұндай өнімге жылына шамамен 3 мың тонна, ал құс шаруашылығында 16 мың тоннадан астам сұраныс бар.

Жобаны іске асыру тәжірибесі мол мамандармен жүзеге асырылды. Олар күріш өңдеу қалдықтарынан кремний-көміртегін өндіру және оны тұтынушыларға жеткізу бойынша кешенді жұмыстар атқарды. Кремний-көміртегін алу үдерісінің ғылыми-технологиялық негіздерін Ю. Сухарников әзірлеген, технология мен аппаратураны дайындау және коммерцияландыру бағытындағы жұмыстарды С. Жүсіпов жүргізген. Технологияны өнеркәсіптік жағдайларға бейімдеу техника ғылымдарының докторы, профессор С. Ефремоваға жүктелсе, өндірісті құру жұмыстарын С. Ершин мен С. Досқалиев іске асырған. Осылайша, 300 млн теңге көлеміндегі грант және қосымша қаражат есебінен мамандар заманауи өнім жасап шығарды.

«Жоба «Сары-Бұлақ» компаниясы ЖШС базасында өндірістік сынақтан өтті. Ауыл шаруашылығында құс рационына 2% кремний-көміртегін қосқанда (құрама жем 2%-ға азайтылған), құстардың сақталуы 5,8%-ға артты, бройлер тауықтарының орташа тәуліктік салмағы 3,5%-ға, жем шығыны 3%-ға, жұмыртқа өндірісі 2,5%-ға, жұмыртқа салмағы 0,8%-ға көбейді. Бұл нанокомпозиттің тиімділігі құрамындағы көміртек пен кремний диоксидінің биологиялық белсенділігімен түсіндіріледі», – дейді жоба жетекшісі.

Қазақ мал шаруашылығы және жемшөп өндіру ғылыми-зерттеу институтының қорытындысына сәйкес, құс еті мен жұмыртқаның рационына кремний-көміртегі қоспасын енгізу өнімділікті арттыруға, жем үнемдеуге және жұмыртқа өндірісін көбейтуге мүмкіндік беретіні анықталды. Кремний-көміртегінің құрамындағы аморфты кремний диоксидінің сіңірілу деңгейі басқа минералды қоспаларға қарағанда 70–80% жоғары. Бұл құстың сүйек және эпителий тіндерінің нығаюына, өсуінің жеделдеуіне және салмақ қосуына ықпал етеді. Ғалымдар бұл инновациялық өнімді келер жылдан бастап шаруашылық салаларында кеңінен қолдану жоғары өнімділікке жол ашатынына сенімді.

Енді өнім өндіру және өткізу бойынша жаңа құрылымдық бөлімше құру жоспарлануда. Инвестициялардың қайтарымы өндіріс іске қосылғаннан кейін үш жыл ішінде жүзеге асырылмақ. Ал бес жыл ішінде кремний-көміртегін сатудан түсетін жалпы табыс 3,36 млрд теңгеге, таза пайда 1,485 млрд теңгеге жетеді деген болжам бар. Өндіріс толық қуатында іске қосылған жағдайда шамамен 40 жаңа жұмыс орны ашылады, ал ел көлемінде жобаны кеңейткенде бұл көрсеткіш 200-ге дейін жетпек.

Дереккөз: egemen.kz