Қазақстанның тау-кен металлургия саласында жаңа технологияларды енгізуге арналған брифингте

РГП «Қазақстан Республикасының минералдық шикізатты кешенді өңдеу жөніндегі Ұлттық орталығы» (НЦКПМС) директоры Абдурасул Жарменов inbusiness.kz сұрағына жауап бере отырып, орталықтың «Тау-Кен Самұрық» ұлттық тау-кен компаниясына қосылуы күтілуде ме деген тақырыпта пікір білдірді. Ол салалық ҒЗИ-ларды бәсекелестік ортаға және тау-кен металлургиялық компанияларға беруіне қарсы екенін айтты.

««Тау-Кен Самұрық» шынымен Үкіметке металлургия және байыту институтын және ядролық физика институтын беруін сұраған – бұл бізге қатысты емес. Дегенмен мен өз пікірімді білдірдім: мен мұндай берулерге қарсымын, өйткені ондай берулер жоғары оқу орындарына өткенде институттар жойылды. «ҚазМұнайГазға» екі институт берілді – қазір олар жеке меншікке өтті. Көптеген ғылыми-зерттеу ұйымдарын бәсекелестік ортаға жіберді… Бірде-бір институт бюджеттен тыс қаржыландыруын арттырған жоқ. Олар әлі де 99% бюджетке тәуелді қалды. Сондықтан мен мұндай тәжірибелерге қарсымын», – деді ол.

«Жеке компаниялар егер өткір мәселелері болмаса, бізбен жұмыс істемейді. Мысалы, «Қазақмыс» пен «Казцинк» бізге жүгінеді, менде 25% бюджет, қалған 75% жеке тапсырыстардан. Бірақ олар өткір мәселелер бойынша келеді, ал ғылым ұзақ мерзімді міндеттерге жұмыс істеуі керек, жеке компаниялар оған инвестиция салмайды. Ғылым егер тек кәсіпорын құрамында болса, ол нақты тапсырыс бойынша жұмыс істейді, фундаменталды ғылым жоғалады – бұл зауыттық ғылымға айналады. Металлургия институты фундаменталды зерттеулермен айналысады, егер ол «Тау-Кен Самұрық» тапсырыстарымен жұмыс істесе – фундаменталды ғылым жоғалады», – деп түсіндірді Жарменов.

Сонымен қатар ол inbusiness.kz сұрағына жауап ретінде минералдық пайдаланушылардың жыл сайынғы ҒЗЖ төлемдері (төлемдері өз кірістерінің 1%-ын құрайды) НЦКПМС-қа жетпейтінін нақтылады.

«Біз тау-кен металлургиялық кешеніндегі басты ғылыми ұйымбыз. Минералдық пайдаланушылар – тау-кен металлургиялық кәсіпорындар, ал бізге сол қаражаттың жарты пайызы ғана жетеді. Бұл дұрыс емес», – деп атап өтті орталық басшысы.

Сонымен қатар НЦКПМС нарықтық ортада жақсы жұмыс істеп, Қазақстандағы ірі тау-кен металлургиялық компаниялардың тапсырыстары бойынша қызмет көрсетіп келеді.

«Отқа төзімді материалдар бойынша жақсы жетістіктеріміз бар. Бұл Теміртау Карметкомбинаты (ArcelorMittal Temirtau – ред.). Қазір біз импорттық жеткізушілерді ығыстырып жатырмыз. Жақын арада Карметкомбинатқа жеткізілетін отқа төзімді материалдардың 15-20%-ын алмастыра аламыз деп ойлаймын. ERG тобына жаңа буын отқа төзімді материалдарды жеткізе бастадық. Казцинкеде маңызды бағыттарды іске қосудамыз. Мыс технологиялары, гидрометаллургиялық өндірістер бойынша ірі енгізулер бар. Рений өндірісін қалдықтардан жолға қойдық. Никель кендерін қайта өңдеуде көп жұмыстар атқарылды – жаңа өндірістер негізінен біздің технологияларымызға негізделген. Актогай мыс кәсіпорындарына (Kaz Minerals – ред.) зауыттарды іске қосу кезінде біз технологияларын әзірледік. Балқашта цинк зауыты біздің технология бойынша салынды, бірақ кейбір қателіктерге байланысты тоқтады, қазір қайта іске қосылуда. Мұндай жұмыстар көп», – деді ол.

Сонымен қатар, орталық елдегі көптеген жаңа, жұмыс істеп тұрған және кеңейіп жатқан металлургиялық зауыттар үшін технологиялар әзірлегенін атап өтті.

«Барлық жобаларда біздің технологияларымыздың негіздері бар – ванадий (Қызылорда облысындағы ванадий зауыты – ред.), ферромарганец Таразда, силикомарганец. Мәселе технологияда емес – кеңейту қажет. Бүгінде Тараз металлургиялық зауыты мен Теміртауда (Теміртау электрометаллургиялық зауыты – ред.) марганец бөлігінде қиындықтар бар. Карбид пештерін силикомарганец, ферромарганецке қайта жасақтадық, Қазақстанда марганец шикізаты жоқ. Сондықтан кеңейту мәселесі тек шикізат базасы табылғанда ғана шешіледі. Ванадий өндірісін жолға қойдық, бірақ ол әлі толық жұмыс істемейді, Ресейден жеткізілетін шикізат пайдаланылады. Тараз фосфор зауыты бар, ванадиев шлакты қайта өңдеу жұмыстары жалғасуда. Барлық осы жұмыстарда біздің технологиямыз негізгі болып табылады», – деді Жарменов.

Сонымен қатар орталықтың ғылыми әзірлемелері Kaz Minerals-тың бір гидрометаллургиялық зауытында қолданысқа енгізілгенін айтты.

«Kaz Minerals – алғашқы катодтық мыс бізде алынды, біз қатысып жатырмыз, іске қосу жұмыстары жүріп жатыр. Жақсы жағдайда іске қосу жұмыстары 3-6 айда аяқталады да, сериялы өндірістер басталады», – деп хабарлады ол.

Сондай-ақ, НЦКПМС басшысы КИВЦЭТ (оттегімен взвешенный циклондық электротермикалық процесс) технологиясын еске алды, ол ХХ ғасырдың 70-80 жылдары танымал болған. Ол ескірген деп санамайды.

«КИВЦЭТ, мен айтып жатқанда, бәрі ескі технология деп ойлайды. Әлемде тек 10-12 пеш түрі ойлап табылған. Егер осы 12 пештің бірі Қазақстанда – КИВЦЭТ болса, бұл біз оны келесі 100-200 жыл бойы дамытып, жетілдіре береміз деген сөз. Бұл пештің жаңа формасы, обжиг және балқыту бөліктері бір табақта орналасқан, тек олар бөлінген. Бұл металлургиялық балқыту процесіне жаңа тәсіл. 2014/15 жылы Қытайда енгізілді, жаңа зауыттар салынды. Сондықтан КИВЦЭТ ескірген технология емес, ол тек басталып жатыр», – деді ол.

Соңында Жарменов inbusiness.kz сұрағына жауап ретінде Қызылорда облысындағы Шалкия цинк жобасының перспективаларына пікір білдірді, оның дамуын қазір «Тау-Кен Самұрық» ұлттық компаниясы жүзеге асыруда.

«Шалкия, менің жеке пікірім, – бұл үлкен жоба, оны мемлекет қаржысы жеткілікті, бюджет профициті болған жағдайда ғана бастау керек еді. Қиын дағдарыс жағдайында Шалкию бастау қажет емес еді. Бұл менің жеке пікірім, оны әр деңгейде айтып келемін. Қазіргі уақытта Шалкиюның болашағы қалай болатынын айта алмаймын», – деп атап өтті ол.

Данияр Серіков

Дереккөз: inbusiness.kz