Жабдықталмаған ақша

Қазақстанда жер қойнауын пайдаланушылардың инновацияларды енгізуі — бұл жоғары технологияларды енгізу мәселесі емес, өзара ақшалай жеңілдіктер. Кім, не және кім жеңілдіктер талап етсе, "Къ" анықтады.

BASF, Entress+Hauser, Reflex, FLSmidth-essa және Fordia тау-кен жабдықтарының тұсаукесері Үкімет жүргізіп жатқан инновация курсының белгісімен өтті. Бизнес-семинар — "Қазақстан — Еуропа. Тау-кен өнеркәсібіне арналған озық технологиялар мен инновациялық шешімдер".

Презентация мақсаттарынан басқа, кездесуге қатысушылар еуропалық, канадалық және австралиялық компаниялар ұсынатын жабдықтың қаржылық қолжетімділігі мәселесін көтерді. Олар оған қаншалықты табандылықпен оралғанына қарағанда, бұл мәселе әлі шешілмеген және бұл мәселе бойынша әлі консенсус жоқ.

Мәселен, "Бурмаш" ЖШС директоры Гүлжан Құдайқұлова Қазақстан нарығындағы жабдық өте қымбат екенін айтты: "Бұл — шетелдік құралдарды пайдалану үшін тежегіш фактор".

Оның айтуынша, бұрғылау құралдары нарығының көшбасшысы американдық Boart Longyear болды, оның бұрғылау биттері канадалық Fordia өнімдеріне қарағанда арзанырақ. Бірақ оларда әрдайым ақша бола бермейді, сондықтан компания арзан әрі сапасыз қазақстандық және қытайлық аналогтарды сатып алуға мәжбүр.

"Әрине, біз 300–400 м-ге төтеп бере алатын тәждерді қолданғымыз келеді, бірақ компаниялар бөлетін бұрғылау ақшасы қымбат жабдықты сатып алатындай үлкен емес. Сондықтан біз серіктестерімізді баға саясаты туралы ойлануға шақырамыз", — деп қорытындылады Құдайқұлова ханым.

Өндірушілер оның шақыруына ұстамды түрде жауап берді. "Біз Қазақстанға бұрғылау тереңдігі 2 000 м-ге дейінгі құралдарды жеткізуге дайынбыз. Біз заманауи технологиялық жабдыққа төмен баға қоя алмаймыз", — деді Fordia вице-президенті Гебриэль Аллен.

ҚР Минералдық шикізатты кешенді қайта өңдеу Ұлттық Орталығының (ҚР ПМК ҰО) бас директоры Абдурасул Жарменовтың пікірінше, өндірушілер емес, атап айтқанда лизинг қызметтерін ұсынатын қаржы институттары жеңілдіктерге баруы тиіс.

"ҚР қаржы жүйесі өндірушілердің қажеттіліктеріне бейімделмеген. Банктер лизингті жоғары пайызбен және өндірістік циклмен салыстыруға келмейтін қысқа мерзімге ұсынады. Банктер кепілдіктерді талап етеді, бұл қаржыландырудың екі есе қымбаттауына әкеледі. Бұрғылау жабдықтарына ақша арзан болуы керек. Әйтпесе, компаниялар оны өз қаражатынан сатып алуға мәжбүр", — деп түсіндірді Жарменов мырза.

Сонымен қатар, сарапшылардың пікірінше, мемлекет ақша табуы керек. "Қазір геологиялық барлау компаниялары (ГРК) өндіруші компаниялар сияқты салық төлейді. Ал барлаушылардың тәуекелдері жоғары, өйткені оларда өнім жоқ, жалпы алғанда олар тек ақпарат алады. Барлау тәуекелдерін ескере отырып, оларға бұрғылауға ақша жұмсау тиімсіз. Егер мемлекет салықтық жеңілдіктер берсе, онда ГРК бұрғылау компанияларына бұрғылаудың қосымша көлеміне тапсырыс беруге қаражатқа ие болар еді. Ал олар, өз кезегінде, жұмыс көлемін және тапсырыс берушілер санын ұлғайту есебінен сапалы жабдықты қаржыландыруға ақша алатын еді", — деді src-Consalting (тау-кен өндіру саласында және су ресурстары секторында маманданған тәуелсіз халықаралық консалтингтік компания) талдаушысы Сергей Волков.

Мемлекет жеңілдіктер беруге дайын, бірақ жай ғана емес — сол инновациялардың орнына: Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің (ИЖТМ) басшысы Әсет Исекешев ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың нәтижелерін жұмысқа енгізу кезінде жер қойнауын пайдаланушылар үшін салық салынатын табыс көлемі 50% - ға азаятынын айтты.

Нарық қатысушыларының пікірінше, салық жүктемесінің мұндай төмендеуі инновациялық қызметті ынталандыруы тиіс.

Алайда, сапалы жабдықты сатып алудың өзі мемлекет салықты екі есе азайтуға дайын инновация ретінде танылмайды. "Біздің орталық сараптама жүргізуге уәкілетті. Осы немесе басқа технологияны инновациялық деп атау үшін біз бар затпен салыстырғанда пайдалы затты алу деңгейінің қаншалықты өсетінін, шығындар деңгейінің қалай төмендейтінін қарастырамыз. Бізге ескірген ноу-хауды әкелудің қажеті жоқ", — деді Жарменов мырза.

Дереккөз: www.kursiv.kz